کرونا در کمین طرح‌های توانمندسازی اقشار آسیب‌پذیر

ویروس کرونا این روزها هیچ قشر و قبیله ای را در امان نگذاشته است ، ویروسی که تمامی بخش های اقتصادی و اجتماعی را با خود درگیر کرده است و با تعطیلی کسب و کار خرد و کلان شرایط سختی را برای مردم به خصوص اقشار کم درآمد ایجاد کرد ، اما در این میان به صورت ویژه و فوری اقشار آسیب پذیر جامعه را که در مسیر توانمندسازی اقتصادی بودند ، تحت تاثیر قرار داده است و نگرانی های جدی را در مورد شکست برنامه های توانمندسازی ایجاد کرده است.

خانواده های آسیب پذیری که در سال های اخیر با حمایت دولت و دریافت تسهیلات کسب و کاری ایجاد کردند تا از مستمری و وابستگی به نهادهای حمایتی خارج شوند ، این روزها بیشتر از هر قشری نابودی کسب و کارشان را به نظاره نشسته اند. بخش قابل توجهی از این خانواده ها در کشور ما تحت پوشش سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی قرار دارند که از طریق دریافت وام مشاغل خانگی و خرد را ایجاد کردند.

" سهیلا " از بانوان سرپرست خانوار شهرستان تنکابن مازندران که تحت پوشش بهزیستی قرار دارد یکی از همین افراد است که این روزها دیگر نمی تواند متکی به کسب و کارش ادامه زندگی دهد. او به خبرنگار ایرنا گفت : در طرح توانمندسازی مددجویان توانستم سال ۹۸ میزان ۴۰ میلیون تومان وام کم بهره با معرفی بهزیستی بگیرم و کارگاه خیاطی را راه اندازی کنم. 

وی که حدود ۱۰ بانوی دیگر را زیر مجموعه کارگاه خود دارد ، افزود: اغلب تولیدات لباس ما به سفارش مشتریانی در تهران انجام می شد که خوشبختانه هم زندگی من و هم زندگی بانوان دیگر کارگاه را می چرخاند.

به گفته این مددجو ، ماهیانه باید علاوه بر اجاره کارگاه ، اجاره خانه و هزینه زندگی ، حدود یک میلیون و ۱۱۰ هزار تومان اقساط بانک را پرداخت کند که پیش از شیوع ویروس کرونا تقریبا می توانست هزینه ها را مدیریت کند ، اما با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی جاده و بازار تهران ، مشتریانش سفارشاتشان را لغو کردند یا به تاخیر انداختند که ضربه شدیدی به کارگاهمان وارد کرد.

وی گفت : با وجود اینکه توانستیم با الگوبرداری برای تولید ماسک مانع از قطع درآمد شویم ، اما اصلا شرایط مطلوبی برای کارمان وجود ندارد . اکنون تقریبا تمامی اجاره و اقساط بانکی به تعویق افتاده است. 

این بانوی سرپرست خانوار افزود : کارگرانم نیز به دلیل لغو سفارشات لباس در خانه به تولید ماسک می پردازند و عملا درآمد من از کارگاه به صفر رسیده و مستمری که از بهزیستی دریافت می کنم به سختی کفاف خورد و خوراک را می دهد. البته تا چند ماه دیگر مستمری من نیز بر اساس تسهیلاتی که گرفتم احتمالا قطع خواهد شد. 

" فرشته " هم از مددجویان بهزیستی در شهر آمل است . وی نیز که در حرفه خیاطی حدود ۴۰ میلیون تومان تسهیلات ارزان قیمت گرفته است، گفت: ماهیانه ۷۴۰ هزار تومان هزینه اقساط تسهیلات توانمندسازی را پرداخت می کنم و در عین حال باید خرج ۲ پسر و شوهرم را بپردازم . 

وی نیز که با شیوع ویروس کرونا به دوخت و دوز لباس بیمارستانی روی آورد ، افزود : هزینه ای که برای دوخت لباس بیمارستانی می دهند کفاف پرداخت قسط هایمان را هم نمی دهد چه رسد به دیگر مخارج . 

فرشته که روزانه در بهترین شرایط ۵۰ دست لباس بیمارسانی می دوزد ،گفت: برای دوخت هر گان هزار و ۲۰۰ تومان و برای لباس های اتاق عمل و دیگر حدود ۳۰۰ تومان می دهند که درآمد روزانه من به ۳۰ هزار تومان می‌رسد. 

این بانوی مددجو که اکنون سه ماه از دریافت تسهیلات توانمندسازی او می گذرد ، اظهار داشت: متاسفانه با شروع کار به کرونا برخورد کردیم که به نوعی کارم را با خطر رو به رو کرده است و اگر حمایت نشویم شرایط بسیار سخت می شود. 

با توجه به اینکه شرایط تا حدودی برای این بانوان خیاط به مدد دوخت و دوز لباس بیمارستانی نیمه نگران کننده بود، اما در گفت و گوی خبرنگار ایرنا با مددجویانی که تسهیلات برای مشاغل خانگی مانند پرورش اردک ، پخت غذا یا رستوران خانگی و مشاغلی که یا اجازه فعالیت ندارند و یا بازارشان از دست رفته ، مشخص شده است که آنان بشدت تحت فشار قرار دارند.

گویا بحران ویروس کرونا به شدت این اقشار آسیب پذیر که در مسیر توانمندسازی گام برداشته اند را با خطر مواجه کرده است. شاید بتوان به نحوی از ویروس کرونا عبور کرد اما سئوال اصلی این است که چنانچه تمامی جامعه مددجویان بتوانند از تسهیلات توانمندسازی و اشتغال زایی بهره مدند شوند، چه تضمینی وجود دارد که با بحران بعدی با خسارات جدی رو به رو نشوند؟ 

بر اساس آمارهای رسمی بهزیستی مازندران فقط در سال ۹۸ به میزان ۶۰۰ میلیارد ریال تسهیلات توانمندسازی و اشتغالزایی به ۲ هزارو ۷۰۰ مددجو  اعطا کرد تا خودکفا شوند.

بازگشت مددجویان به شرایط سابق، توان بهزیستی را تحلیل می دهد

معاون اجتماعی بهزیستی مازندران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت : کرونا شرایط سختی را برای مددجویان بهزستی که توانستند برای خود استقلال مالی ایجاد کنند ، به وجود آورده است و در صورت بازگشت این مددجویان شاهد از بین رفتن بخش قابل توجهی از ظرفیت ها و توان بهزیستی خواهیم بود. 

وحید حسین زاده با اشاره به اینکه هدف بهزیستی از تسهیلات اشتغال زایی و توانمندسازی ، استقلال اقتصادی مددجویان و همچنین قطع مستمری و تمرکز بر جامعه هدف معلولین است ، افزود: در ۲ ماه گذشته شاهد وضعیت نگران کننده ای برای مددجویانی هستیم که در مسیر توانمندسازی قرار دارند.

وی توان پرداخت بدهی های بانکی را بخش کوچکی از دغدغه وضعیت کرونایی این مددجویان عنوان کرد و گفت : نگرانی اصلی شکست آنها در توانمند سازی و بار دیگر از دست دادن استقلال مالی آنها است که دوباره آنها را به بهزیستی و مراکز حمایتی وابسته می کند. 

سرمایه ، دغدغه همیشگی فعالان اقتصادی خرد

معاون اجتماعی بهزیستی مازندران بزرگ ترین مشکل کسب و کار اقشار آسیب پذیر را بازده طولانی و کمبود سرمایه آنان برای تحکیم جایگاه اقتصادی فعالیتشان عنوان کرد و گفت: طولانی بودن دوره باروری و اتکای مستمر این مشاغل به درآمد روزانه یکی از ضعف های آنها است. 

حسین زاده ریشه آسیب پذیری طرح توانمندسازی را فردی و خرد بودن فعالیت کارگاه ها و مشاغل مددجویان عنوان کرد و افزود : به دلیل فعالیت مددجویان در سطح خرد ، ارزش افزوده کار آنها بسیار کم و گذرا است که مانع از ایجاد سرمایه برای آنان می شود.

وی ادامه داد : البته به جهت بی تجربگی این مددجویان نمی توان در آغاز فعالیت آنها در توانمندسازی با کارهای بزرگ رو به رو شوند زیرا امکان شکست آنها با ریسک بیشتری مواجه شده و خسارات ناشی از آن نیز افزایش می یابد. 

معاون بهزیستی مازدران بهترین رویکرد برای این اقشار را اتصال به یکدیگر و ایجاد شبکه ای از سرمایه دانست تا نه تنها شرایط را برای گسترش کار آنها فراهم سازد بلکه در وضعیت های مشابه شیوع ویروس کرونا بتوانند برای مدتی نیازهای سرمایه ای خود را فراهم سازند.

وی گفت: با ایجاد شبکه مالی میان فعالان دیگر و بانک ها ، می توان سرمایه مورد نیاز را تامین کرد. 

گروه های خودیار وبانکداری پیوندی

حسین زاده یکی از راهکار های نوین برای کاهش خسارات و همچنین گسترش فعالیت مشاغل خرد را ایجاد گروه های خودیار عنوان کرد که مدتی است در مازندران نیز به عنوان پایلوت کشوری آغاز شد.

وی افزود: در این طرح که با حمیات بهزیستی مواجه است ، مددجویانی که تسهیلات توانمندسازی دریافت کردند و یا حتی دریافت نکردند ولی کسب و کار دارند ، می توانند با تشکیل گروه های مانند تعاونی سرمایه گردشی را جمع آوری کند. 

معاون بهزیستی مازندران گفت : از طرف دیگر گروه های خودیار با ایجاد پیوند با بانک های تامین مالی کننده بستر اعطای مطمئن تر تسهیلات را فراهم می سازند. به همین منظور قشر های آسیب پذیر مانند زنان روستایی یا جامعه روستایی که از سرمایه کم اما پشتکار و انگیزه زیاد بهره می برند می توانند سرمایه مورد نیاز خود را از بانک ها تامین کنند. 

معاون اجتماعی بهزیستی این مسئله را دو سر برد دانست و گفت: در این جریان بانک ها نیز با بهره گیری از اطلاعات محلی و گروه های خودیار جهت شناسایی مناطق و محلات دارای ظرفیت و افراد متقاضی دارای تحصیلات ، شناخت ظرفیت های ایجاد کسب و کارهای کوچک و متوسط در مناطق می توانند در سرمایه گذاری و بازگشت سرمایه خود ریسک کمتری را متقبل شوند. 

حسین زاده توانمندسازی جامعه مددجویان را تنها راه حل استقلال اقتصادی این قشر توصیف کرد و گفت: طبق تجربه بانکداری پیوندی بر پایه الگوی گروه های خودیار موثرترین روش در توانمند سازی اقشار آسیب پذیر است

وی همچنین به تشریح الگوی بانک داری پیوند برای جامعه هدف بهزیستی پرداخت و گفت: الگوی بانکداری پیوندی یعنی ایجاد گروهی از مددجویان شاغل به عنوان گروه خودیار که سرمایه های خود را با یکدیگر به اشتراک می گذارند و از این طریق سرمایه اشان را با بانکی که نهادهای حمایتی مانند بهزیستی به گروه های خودیار برای برخورداری از سرمایه معرفی می کنند ، ارتباط می دهند.

او افزود : پیوند بانک ها به گروه های مالی محلی می تواند در گسترش دستیابی مددجویان به خدمات مالی و تقویت اقشار و فعالیت های اقتصادی آسیب پذیر بسیار موثر باشد. به عبارت ساده تر اقشار آسیب پذیر می توانند با تشکیل گروه های اقتصادی کوچک و ایجاد ارتباط با بانک ها و مراکز دارای سرمای ، نه تنها از طرفیت مالی آنها برای گشترس فعالیت خود استفاده کنند، بلکه از امتیازات تبلیغاتی آنان نیز بهره مند شوند. 

رفع مشکل ضمانت در بانکداری پیوندی

حسین زاده از دیگر مشکلات حوزه کسب و کار و مشاغل اقشار آسیب پذیر مانند جامعه هدف بهزیستی را مشکلات مربوطبه ضمانت بانکی عنوان کرد و گفت: در بانکداری پیوندی باتوجه به اینکه بانک ها خود شناخت کامل از طرح و شبکه اقتصادی خرد دارند نیازی به ارائه ضامن در اعطای تسهیلات نمی بینند.

به گفته او گروه خودیار انباشت و غنای سرمایه مالی  و سرمایه اجتماعی است که همین غنای سرمایه اجتماعی گروه، به عنوان مبنای اعتبارسنجی برای دریافت تسهیلات بانکی به جای وثیقه و ضامن محسوب می شود. و از طرف دیگر به دلیل استفاده از امکانات تبلیغاتی بانک ها و موسسات مالی،  بازاریابی فروش محصولات تولید شده توسط این دسته از کسب و کارها ، تامین زنجیره درون گروهی زمانت تسهیلات فضای بهتری را برای تبدیل تسهیلات بانکی به سرمایه تولید ایجاد می کنند.  

حسین زاده به دیگر مزایای بانکاری پیوندی با گروه های خودیار اشاره کرد و گفت: شرایط یکسان برای توانمندسازی اعضای گروه ، توسعه و گسترش کسب و کارهای خرد ،  بهبود وضعیت معیشت افراد عضو گروههای خودیار متشکل از افراد کم درامد و آسیب پذیر اقتصادی ، توانمندسازی قشر زنان و جوانان روستایی از جمله زنان سرپرست خانوار و خودسرپرست و استفاده از امکانات و فرصت های روستا به منظور کاهش مهاجرت جوانان از جمله مزایای این طرح است. 

وی همچنین بهره مندی از خدمات غیرمالی از جمله آموزش مهارت های کارآفرینی و کسب و کار، مهارت های زندگی، مهارت های فنی و حرفه ای، مشاوره های لازم ، بیمه را از دیگر مزایای این طرح برشمرد که تامین هزینه های آن توسط گروه انجام می شود که به صورت محسوسی فشار را از یک عضو کم خواهد کرد.

معاون اجتماعی بهزیستی مازندران تشکیل گروه های خودیار  در استان را یکی از نمونه ای موفق کشور توصیف کرد و گفت: این طرح در مناطق روستایی مازندران به خصوص در میان زنان سرپرست خانوار در بخش های کشاورزی و دامی اجرایی شد و اثراتی مثبتی نسبت به تامین مالی های خودمحور داشته و پایدار تر نیز بوده است. در استان مازندران تاکنون ۳۰۴ گروه خودیار با بیش از پنج هزار و۷۰ نفر عضو تشکیل و در حال فعالیت می باشند.

حسین زاده با اشاره به اینکه به طور حتم بهزیستی و دولت برای حمایت از مددجویان راهکارهایی در نظر خواهند گرفت: افزود: اما علمی ترین و بهترین روش برای پایداری استقلال توانمندسازی مددجویان تشکیل گروه های خودیار است. 

بر اساس آمارهای رسمی مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت ، تا امروز پنجشنبه ۲۱ فروردین ۶۶ هزار و ۲۲۰ نفر در کشور به طور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند و با فوت ۱۱۷ نفر در ۲۴ ساعت گذشته، تعداد جان باختگان ناشی از این ویروس در کشور به ۴۱۱۰ نفر رسید.